Coup in Niger: onder de duim van het kolonialisme

De president van Niger, Mohamed Bazoum, is afgezet door een groep soldaten, enkele uren nadat leden van zijn garde hem hadden vastgehouden in het presidentiële paleis in de hoofdstad Niamey, waardoor het land in politieke chaos is gestort. Kolonel Amadou Abdramane, woordvoerder van de groep, verklaarde op woensdag 27 juli 2023 dat de defensie- en veiligheidstroepen hadden besloten om “een einde te maken aan het regime dat u kent vanwege de verslechterende veiligheidssituatie en slecht bestuur.” (Bron: Aljazeera).

Dit is de vijfde staatsgreep in de geschiedenis van Niger sinds het zogenaamd onafhankelijk werd van zijn Franse koloniale meester sinds 1960. Andere militaire overnames vonden plaats in 1974, 1996, 1999 en 2010. Een onderzoek van twee Amerikaanse onderzoekers, Jonathan Powell en Clayton Thyne, heeft meer dan 200 van dergelijke pogingen geïdentificeerd in Afrika sinds de jaren 1950.

Reacties van regionale en internationale partijen met betrekking tot de militaire overname, met de Vredes- en Veiligheidsraad van de Afrikaanse Unie en ECOWAS (beide Europese agenten in Afrika) die eisen dat militair personeel onmiddellijk en onvoorwaardelijk naar hun kazernes terugkeert en constitutionele autoriteit herstelt, binnen een maximale periode van vijftien (15) dagen.” Frankrijk, de voormalige koloniale macht, en de VS hebben beide militaire bases in het uraniumrijke land en hebben de staatsgreep krachtig veroordeeld. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken belde meneer Bazoum en beloofde “onwankelbare steun” van Washington.

Het was duidelijk dat Frankrijk de staatsgreep in Niger zou veroordelen en bekritiseren, aangezien dit mogelijk een verlies zou betekenen van haar nauwste bondgenoot in de regio. Sinds de eerste staatsgreep in Mali in 2020, zijn er vier landen overgebleven van de G5 Sahel [Burkina Faso, Tsjaad, Mali, Mauritanië]. Onder het voorwendsel van de ‘strijd tegen Jihadisten’ hebben Frankrijk en de VS soldaten uit de Sahel-regio van Afrika ingezet en getraind. Frankrijk heeft 1500 soldaten in het land die gezamenlijke operaties uitvoeren met de Nigerianen. De Verenigde Staten en andere Europese landen hebben geholpen bij het trainen van de troepen van het land. De VS bekritiseerde de coup via haar nationale veiligheidsadviseur, Jake Sullivan, die zei dat zij (de VS) “specifiek aandringen bij elementen van de presidentiële garde om President Bazoum uit hechtenis vrij te laten en geweld te vermijden”. De kritiek komt zonder de acties van de soldaten volledig te veroordelen en roept slechts op tot het vermijden van geweld. De VS staat erom bekend haar regionale belangen te bevorderen via verkiezingen, maar in de afgelopen jaren zijn door haar getrainde soldaten verantwoordelijk geweest voor staatsgrepen in Afrika, waaronder Mali en Guinea.

Als voormalig koloniale meester van verschillende Afrikaanse landen heeft Frankrijk politieke invloed in de regio verloren door staatsgrepen geleid door Amerikaans getrainde soldaten – een van de belangrijkste persoonlijkheden in de Niger-coup is Brig. Gen. Moussa Salabou Barmou, het hoofd van de Speciale Operaties-eenheden van Niger. Hij werd getraind door het Amerikaanse leger, zoals bevestigd door The Intercept.[1] Daaraan toegevoegd: ” ‘We hebben een zeer lange relatie met de Verenigde Staten,’ zei Barmou in 2021. ‘Samenwerken op deze manier is zeer goed voor Niger.’ Slechts vorige maand ontmoette Barmou Lt. Gen. Jonathan Braga, het hoofd van het Amerikaanse leger Special Operations Command, op Air Base 201, een drone-basis in de Nigerse stad Agadez die dient als het middelpunt van een reeks Amerikaanse buitenposten in West-Afrika.”

Staatsgrepen worden theoretisch (in essentie) veroorzaakt door de onmogelijkheid van een regering om te voldoen aan de basisbehoeften van haar burgers. In de recente geschiedenis, vooral na de onafhankelijkheid in Afrika, zijn staatsgrepen georkestreerd door militaire functionarissen, gesteund door westerse mogendheden die uit zijn op de hulpbronnen van het land. In deze context wordt het praktische deel van de theorie door de coupplegers gebruikt om hun acties te rechtvaardigen. Met wijdverbreide moeilijkheden kan lokale steun gemakkelijk worden verkregen, wat de mogelijkheid van buitenlandse interventie met media-terugslag vermindert. Dit was het geval bij de meest recente coup in Mali, waarbij de massa’s openlijk ECOWAS aanvielen omdat het de coup veroordeelde. Alle factoren die een regering kwetsbaar maken voor een coup waren aanwezig in Niger, zoals Emmanuel Kwesi Aning, professor in vredeshandhaving aan het Kofi Annan International Peacekeeping Training Centre in Accra, Ghana, aan Al Jazeera verklaarde: “De [poging tot] coup past in een lange reeks van onvermogen van de politieke klasse om de economische uitdagingen en de veiligheids- en politieke instabiliteiten in het land aan te pakken…”. Hij voegde eraan toe: “Dat rechtvaardigt desondanks niet de poging tot staatsgreep…”

In een regio die recent is geteisterd door staatsgrepen, met of zonder binnenlandse steun (vijf staatsgrepen sinds 2020), zijn de gevolgen breed. Landen die intern worstelen, hebben ongetwijfeld hun wenkbrauwen opgetrokken. De mogelijkheid van binnenlandse onrust en militaire interventies neemt dagelijks toe in elk Afrikaans land. Deze vrees voor een domino-effect werd bevestigd toen plotselinge berichten uit Sierra Leone kwamen dat topmilitaire leiders op 2 augustus waren gearresteerd op beschuldiging van het beramen van een staatsgreep. Dit is minder dan een week na de coup in Niger.

Belangrijker nog is dat externe mogendheden met economische en politieke belangen in het continent zullen blijven profiteren van de binnenlandse uitdagingen en deze zullen gebruiken als strijdtoneel voor controle over hulpbronnen en mondiale invloed. In het geval van Niger is het het zevende grootste centrum van uranium, een mineraal dat wordt gebruikt in de ontwikkeling van kernenergie. De race om Afrika is al eeuwen aan de gang, maar de recente golf van militaire overnames doet de wenkbrauwen fronsen in de kring van politici over heel Afrika en markeert opnieuw een punt in de trieste geschiedenis van het continent onder de duim van het kolonialisme.

Hoewel onveiligheid en corruptie hebben bijgedragen aan de staatsgreep in Niger, is er een duidelijke factor die een koloniale strijd tussen het Westen aanwakkert om hun invloed uit te breiden, zodat ze de rijkdom kunnen plunderen. Het land, met een grote moslimbevolking, is niet gespaard gebleven van buitenlandse inmenging, van cultureel tot politiek, en heeft de massa’s achtergelaten in een trage economie. De heersende agenten, waaronder de afgezette president Mohamad Bazoum, hebben gewerkt om de belangen van de kolonialisten veilig te stellen en te doen wat ze willen om een kromme stoel te verkrijgen terwijl ze vernederd worden.