Al twee weken domineert het nieuws over de Saoedische journalist Jamal Khashoggi, die verdween nadat hij een bezoek had gebracht aan het Saoedische consulaat in Istanbul. Politieke commentatoren en Midden-Oosten-deskundigen kwamen niet verder dan met de vingers te wijzen naar de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman (voortaan MBS) en zijn vader (koning Salman). Het motief, zo zegt men, was om een criticaster definitief de mond te snoeren. Het is echter de vraag of dit wel zo is.
De bedoeling van deze vraagstelling is niet om de mogelijke onschuld van MBS en zijn vader te bewijzen, maar om de waarheid te dienen en een beter inzicht te krijgen in wie er mogelijk achter deze liquidatie zitten en wat hun mogelijke motieven zijn.
Derhalve dienen we een kijkje te nemen in de geschiedenis, de onderlinge relaties en loyaliteit van het Huis van Saoed. Het is welbekend dat Saoedi-Arabië gerund wordt door de Saoedische familie. Echter wil dit niet zeggen dat er ook eensgezindheid bestaat onder de leden. Het is eerder een bolwerk van onderlinge rivaliteit en uiteenlopende en tegenstrijdige loyaliteit. Zo zijn de meeste leden van het Huis van Saoed opgegroeid volgens de Britse traditie en zijn loyaal aan de Britten en hun belangen. Dit is niet ongewoon omdat de innige samenwerking tussen Al Saoed en de Britten (die voor een lange tijd een grootmacht waren), ver teruggaat in de tijd. Britse loyaliteit in het Huis van Saoed, wordt al een aantal eeuwen met de paplepel ingegeven. De meesten van hen hebben hun opleiding en vorming genoten op prestigieuze scholen en instellingen in Engeland. Pas na de jaren 50 deed de Amerikaanse invloed zijn intrede binnen de gelederen van het Huis van Saoed . Deze is inmiddels uitgegroeid tot een ware rivaal, waardoor het tot op heden voor frictie zorgt binnen de familie.
Evenzo worden Saoedische staatsorganen en instanties niet bestuurd door een homogene kliek. Ook hier zijn bepaalde instanties meer onder de invloedssfeer komen te staan van Brits-gezinden dan Amerikaans-gezinden, en vice versa.
Een uiting van deze rivaliteit was onder andere te zien bij de benoeming van de huidige kroonprins MBS. Conform de koninklijke traditie benoemde de voormalige koning Abdoellah, de huidige koning Salman als opvolger, omdat hij de natuurlijke troonopvolger was. Maar het probleem was dat koning Abdoellah bekend stond om zijn Britse loyaliteit, terwijl Salman bekend stond om zijn Amerikaanse loyaliteit. Hierdoor werd een tweede troonopvolger, Moekrima bin Abdoel Aziez benoemd in de verwachting dat hij de Britse lijn, na het overlijden van Salman, zou volgen. Maar het onvoorziene gebeurde. Tegen alle gangbare tradities in, onthief koning Salman Moekrima bin Abdoel Aziez als troonopvolger en benoemde Mohammed bin Nayef als eerste troonopvolger, en zijn zoon MBS als tweede troonopvolger. Niet veel later zette koning Salman de eerste troonopvolger Mohammed bin Nayef aan de kant, waardoor zijn zoon MBS de troonopvolger werd. Met de benoeming van MBS werd de Britse lijn een halt toegeroepen en de Amerikaanse lijn, gezien zijn jonge leeftijd, voor de komende jaren verzekerd.
Als blijk voor hun loyaliteit aan Amerika, honoreerde koning Salman, president Trump met de “Orde van Abdoel Aziz al Saoed” in het Moerabba Paleis. Bovendien sloot hij een wapenakkoord van 350 miljard dollar met de VS. Met slechts één vingerknip van Trump, nam het een vijandige en agressieve houding aan jegens Qatar. En natuurlijk niet te vergeten, de verwoestende aanval op Jemen die op bevel van Washington in 2015 werd uitgevoerd. MBS mobiliseerde direct 100 gevechtsvliegtuigen en 150.000 manschappen voor een militaire operatie.
Eenmaal aan de macht begon MBS intern alle rivalen uit te schakelen. Hij zette hen onder druk door ze uit hun belangrijke posities te ontheffen, gevangen te nemen en beslag te leggen op hun rijkdommen. Met de benoeming van MBS en zijn “schoonmaakoperatie”, werd dus een zware klap uitgedeeld aan de gevestigde Britse loyalisten. Zij werden vernederd en hun vleugels gekortwiekt voor de decennia die zouden volgen. Het was dan ook een kwestie van tijd vooraleer er een tegenoffensief zou komen.
Maar ondanks zijn harde optreden tegen oppositieleden en de oorlog in Jemen onder zijn bevel, werd er een wereldwijde pr-campagne gelanceerd waarin hij geportretteerd werd als “vernieuwer” en “gematigd.” Bepaalde religieuze instanties werden opgeheven en vrouwen mochten uiteindelijk weer een voertuig besturen. Moderniseringsprojecten zoals de Vision 2030 kwamen van tafel en hij zou een voorstander zijn van een “gematigde Islam.” Dit imago zou meer vertrouwen wekken en dus nieuwe investeerders aantrekken.
Dus terwijl MBS in opmars is met een “positief” imago, komt het nieuws van de Amerikaanse staatsburger en bekende schrijver, Jamal Khashoggi, dat hij op een afschuwelijke manier gemarteld en vermoord wordt in het Saoedische consulaat in Turkije, en dat MBS daartoe de opdracht gegeven zou hebben. Het werd direct wereldnieuws en staatshoofden spraken over deze kwestie. Van minister-president Mark Rutte tot aan president Trump voelden zich geroepen om hier iets over te zeggen. De vraag is dan waarom? Dagelijks wordt wel een journalist vermoord of ontvoerd, waar niet of nauwelijks aandacht aan besteed wordt en al helemaal niet als het om een moslim gaat. Waarom krijgt de zaak van Jamal Khashoggi toch zoveel aandacht?
De voornaamste reden dat het zoveel aandacht heeft gekregen, is natuurlijk omdat de liquidatie plaatsvindt in een officiële instelling, nota bene een consulaat! En dat er direct beelden werden vrijgegeven van de binnenkomst van een speciaal team van 15 man, die dan direct na de liquidatie vertrekken in grote zwarte auto’s. Ook wordt het nieuws verspreid dat Jamal Khashoggi zwaar gemarteld en vervolgens onthoofd zou zijn. Exact dus de pr die MBS niet wil.
Als het uitschakelen van een oppositielid het doel geweest zou zijn, was daar geen speciaal team voor nodig. Ook hoefde daarvoor niemand vanuit Saoedi-Arabië af te reizen, omdat er in Turkije genoeg Saoedische spionnen zijn die zij konden inzetten met een simpele opdracht. Daarenboven zouden ze er toch nooit voor gekozen hebben om een liquidatie plaats te laten vinden in een consulaat, dat zwaarbeveiligd wordt en waar overal camerabeelden hangen. Als uitschakeling het doel geweest zou zijn, dan was hij wel ergens op straat of in zijn hotelkamer, of ergens in een steegje in Istanbul vermoord. Maar alles wijst erop dat het doel niet zozeer was om Jamal Khashoggi te vermoorden, maar om een mediacampagne aan te zwengelen om de kroonprins en de koning in diskrediet te brengen en wellicht van hun troon te stoten.
Het is ze gelukt om dit wereldnieuws te laten worden en de schuld in de schoenen van MBS te schuiven. Alle commotie heeft ertoe geleid dat de peperdure pr-campagne van MBS en zijn economische hervormingen, die in het belang waren van met name Amerikaanse multinationals, aan het afbrokkelen zijn.
Veel investeerders trokken zich namelijk terug. Als eerste liet de Britse zakenman Richard Branson weten voorlopig geen gesprekken meer te willen voeren met het Saoedische Public Investment Fund, waar 1 miljard dollar me gemoeid was. Vervolgens staakten de Amerikaanse bank JP Morgan en autoproducent Ford al hun investeringsplannen. Bovendien lieten zij weten af te zien van deelname aan een investeerdersevenement dat eind van deze maand plaatsvindt in Riyad. Daarnaast liet taxidienst Uber weten niet naar het investeerdersevenement te komen. Aandelen op de beurs van Saoedi-Arabië kelderden als gevolg hiervan sterk in waarde. Zelfs Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden wil dat alle wapenverkoop aan Saoedi-Arabië wordt gestopt. Ook Christine Lagarde, directeur van het Internationaal Monetair Fonds, liet weten af te zien van deelname aan de conferentie. De Nederlandse minister van Financiën, Wopke Hoekstra, maakte duidelijk dat ook Nederland niet zal deelnemen aan het investeerdersevenement.
Als reactie hierop uitte Saoedi-Arabië zelfs dreigementen richting alle landen die overwegen sancties op te leggen, naar aanleiding van de verdwijning van Jamal Khashoggi.
De Amerikaanse president Trump, de meester van MBS, kwam hierdoor onder grote druk te staan. In het begin probeerde hij de situatie te sussen en nam het op voor MBS. Hij gaf aanvankelijk de schuld aan sommige Saoedische inlichtendiensten. Maar het is een reële mogelijkheid dat hij zal bezwijken onder de interne druk.
Dus al met al, lijkt alles in het voordeel van de Brits-gezinde leden van het Huis van Saoed uit te pakken. De plannen en het imago van MBS en zijn vader zijn op internationaal niveau definitief geschaad, tot op het punt dat zelfs Trump afstand moet doen van MBS en zelfs spreekt van een “zware bestraffing” als blijkt dat MBS hierachter zou zitten. Maar belangrijker nog is dat door de commotie en druk, het wapenakkoord van Saoedi-Arabië met de VS zelfs dreigt stuk te lopen.
We kunnen hiermee stellen dat de Brits-gezinde leden van het koninklijk huis, met of zonder een instructie van Groot-Brittannië , een grote slag hebben geslagen in de strijd om hun invloedssfeer wederom te laten gelden in Saoedi-Arabië.
