Dagelijks horen we de term ‘woke‘ of ‘wokeness‘ wel vallen. In het woordenboek Van Dale staat de betekenis van woke omschreven als: “Zelfbewust en gespitst op sociaal onrecht en racisme”.
De term is afkomstig van de context van de Afro-Amerikaanse gemeenschap in de VS. Het stond voor degenen die zelfbewust waren, het dominante paradigma in twijfel trokken en naar een betere situatie streefden. Het concept van wokeness werd onderdeel van een bredere discussie in 2014 nadat de 18-jarige Afro-Amerikaan Michael Brown in Missouri werd neergeschoten. Het woord woke raakte vanaf toen verstrengeld met de Black Lives Matter-beweging. In plaats van alleen maar een woord te zijn die het bewustzijn van onrecht of raciale spanning aangaf, werd het een woord van actie. Activisten waren zogezegd wakker en riepen anderen op om wakker te blijven. Zoals veel andere termen uit de Afro-Amerikaanse cultuur die in de mainstream zijn opgenomen, wordt het woord woke steeds breder gebruikt.
Afgelopen jaren werd wokeness vaak gekoppeld aan een ander fenomeen genaamd cancellen: een vorm van kritiek op machtige personen die regelmatig gekoppeld is aan een eis. Die koppeling van wokeness aan cancelling is niet intrinsiek maar een tactiek die regelmatig gebruikt wordt door conservatieven om elke vorm van kritiek op de dominante groep als een bedreiging voor de huidige belangenstructuren. Zo wordt de publieke opinie opgezweept tegen het gevaar van wat wordt omschreven als minderheidsgroepen.
Wokeness kunnen we vandaag de dag breed omschrijven als bewust zijn van de socio-politieke realiteit en de impact ervan op bepaalde mensen. Dit bewustzijn is dan dat men kijkt met een bril vanuit ras, etniciteit, taal, geslacht, gender en andere concepten. Dus naargelang men tot een bepaalde groep behoort in de samenleving, zal men structuren van sociaal onrecht aanduiden en hiernaar de aandacht trekken.
Als moslims kijken we naar termen op basis van de islamitische ideeën. Het eerste dat in ons zou opkomen is dat sociaal onrecht en racisme afgekeurd zijn door islam, en dat islam van ons eist rechtvaardig te zijn en we dus als moslims per definitie woke dienen te zijn, ofwel bewust van de samenleving en politiek waarin we leven en hoe de machtsstructuren ons leven ordenen. Het idee hierachter is dat je als moslim door zelfbewust te zijn in jouw spreken en handelen je sociaal onrecht en racisme niet voortbrengt of ondersteunt.
Islam en wokeness?
Echter dienen we te beseffen dat deze term voortkomt uit de kapitalistische ideologie die gebaseerd is op de scheiding van religie van het leven. Het is de mens die zelf het leven gaat ordenen en wanneer de mens die zelf afhankelijk is, behoort tot een bepaalde gemeenschap en vooringenomen kan zijn, dan is het resultaat dat de wetten vaak in het belang zijn van bepaalde bevolkingsgroepen en averechtse gevolgen hebben op andere groepen.
Los van de wet zijn er nog andere machtsmechanismen waarmee de dominante groepen in de samenleving de macht bij zichzelf concentreren zoals invloed in media, economie en dergelijken.
Wokeness heeft als basis het kapitalistisch denken en onderschrijft de kapitalistische samenleving. Rechtvaardigheid is een abstracte term en de invulling ervan varieert naargelang de ideologie. Het doel is hierbij enkel om de huidige kapitalistische samenleving beter te maken zodat ze meer rechtvaardig is voor andere bevolkingsgroepen. Aangezien islam een algehele ideologie is die bepaalt dat de openbaring van Allah het gehele leven moet ordenen, is het per definitie een tegenstelling voor een moslim om woke te zijn. Hoe zou je immers als moslim die per definitie de scheiding van religie van het leven verwerpt streven naar meer rechtvaardigheid in een samenleving gevormd op basis van de scheiding van religie van het leven? Islam staat het toe voor de moslim om te leven in een niet-islamitische samenleving maar heeft dit wel afgebakend. Het opent niet de deur om als moslim, zoals we zien in de VS, op te komen voor de belangen van de LHBTI-gemeenschap opdat zij zouden opkomen voor de belangen van de moslims. Bijgevolg is wokeness problematisch en kan het gevaarlijke consequenties hebben voor de moslimgemeenschappen in de westerse landen.
Islamitisch bewustzijn
Het concept van bewustzijn is ingevuld vanuit de ideologie van islam en het is essentieel hierin omschreven als het oproepen tot het goede (ma’roef) en het kwade (moenkar) te verbieden. De moslim in een islamitische samenleving of in Europa dient zich uit te spreken tegen de moenkar op basis van de ideologie van islam. We spreken ons niet uit tegen de machtsstructuren op basis van de belangen die we erdoor kunnen behartigen, maar op basis van essentiële concepten van islam en de belangen die islam ons voorschrijft. Islamitisch bewustzijn kan enkel als de moslim islam begrijpt als een alomvattende oplossing voor het leven. Dit brengt dan een inzicht met zich mee over de wereld zoals die vandaag de dag is, en hoe de wereld van morgen eruit zou moeten zien. Dit brengt te bewuste moslim ertoe om samen met zijn broeders te werken voor verandering die de mensheid zal bevrijden van duisternis naar het licht. Het brengt eveneens voor de moslim die leeft in de westerse landen een duidelijke visie met zich mee over wat zijn rol, rechten en plichten zijn in die samenleving.
