Ouderenzorg in het Westen
De westerse, seculier liberale beschaving heeft een eigen, unieke methode om te zorgen voor de ouderen in haar samenlevingen. Deze methode is “uitbesteding”: kinderen helpen hun hulpbehoevende ouders niet zelf maar zij huren hiervoor andere mensen in die van deze zorgverlening hun beroep hebben gemaakt.
De argumenten voor deze specifieke methode van ouderzorg zijn in wezen allemaal economische argumenten.
Ten eerste, zegt men, wanneer professionals de ouderenzorg organiseren dan wordt deze zorg beter en meer efficiënt georganiseerd dan wanneer nakomelingen zonder training de zorg verlenen. Bij uitbesteding zal de samenleving als geheel dus minder middelen (tijd, energie, geld) hoeven uit te geven aan de zorg van de ouderen en zullen meer middelen overblijven voor de productie van andere goederen en diensten. De uitbesteding van ouderenzorg is daarom goed voor de economie.
Ten tweede, als de ouderenzorg wordt gedaan door de nakomelingen van de oudere dan vindt er geen handel plaats omdat de nakomelingen geen salaris krijgen voor hun diensten. Zij leveren namelijk een informele dienst aan hun ouders, waardoor ouderenzorg geen onderdeel is van de formele economie. Daarentegen, als de ouderenzorg uitbesteed wordt aan professionals dan wordt het een dienst in ruil voor een salaris en dus wel onderdeel van de formele economie. Dit is goed voor de economie want deze wordt hierdoor groter.
Ten derde, als de nakomelingen zelf zorgen voor hun ouders dan is het aantal uren dat zij kunnen werken, beperkt. Door deze zorg uit te besteden kunnen zij meer werken en dus meer geld verdienen. Ook dit helpt de economie te groeien.
Het is echter welbekend, dat de unieke westerse methode van ouderenzorg ook de nodige problemen kent.
De zorg door professionals is duur, bijvoorbeeld. Sommige landen hebben de financiering van deze zorg een individuele verantwoordelijkheid gemaakt, wat wil zeggen dat de oudere zelf of zijn kinderen de verantwoordelijkheid ervoor dragen. In andere landen is de financiering een collectieve aangelegenheid, wat wil zeggen dat de staat de verantwoordelijkheid op zich heeft genomen en hiervoor belastingen heft. In weer andere landen worden de kosten voor ouderenzorg gedeeld door de oudere en/of zijn kinderen en de staat. Bij ieder van deze oplossingen blijft echter de klacht dat de zorg “te duur” is veel gehoord.
De westerse manier van ouderenzorg leidt ook tot emotionele problemen bij de ouderen. Specialisten kennen de oudere niet zo goed als zijn nakomelingen en zij kunnen daarom niet de op de persoon aangepaste zorg bieden die nakomelingen wel kunnen bieden. Ook kunnen zij de zorg niet verrichten met het geduld, de liefde en de aandacht die een directe nakomeling de oudere kan bieden. Dit fundamentele probleem bij de uitbesteding van zorg wordt verergerd door de druk op verzorgers om de kosten van de verzorging laag te houden, omdat dit hen feitelijk dwingt sneller en onpersoonlijker te werk te gaan dan zij misschien zelf zouden willen. De druk om kosten laag te houden leidt er ook toe dat ouderen die zorg behoeven, in tehuizen bijeengebracht worden. Ten gevolge van dit alles zijn ontheemding en eenzaamheid veelvoorkomende klachten bij ouderen.65% van de ouderen zegt zich soms eenzaam te voelen tegenover “slechts” 34% van de jongeren. [1]
Het bewijs dat deze methode van ouderenzorg uniek is voor de westerse, seculier liberale ideologie is dat geen andere beschaving ooit haar ouderen op deze manier behandeld heeft. Waargenomen kan worden dat deze methode van ouderenzorg pas haar intrede doet in een samenleving nadat de mensen daar blootgesteld zijn aan de seculier liberale ideologie en zich hierdoor hebben laten beïnvloeden.
China is een voorbeeld hiervan. Volgens de oorspronkelijke Chinese tradities horen de kinderen te zorgen voor hun ouderen door hen in huis op te nemen. Het uitbesteden van de zorg voor de ouders aan professionals, vooral als dit plaatsing in een bejaardentehuis omvatte, werd daarom tot voor kort als een schandevolle daad gezien. Nu in China de mensen steeds meer blootgesteld worden aan westerse ideeën nemen zij alsmaar meer manieren van de westerse, seculier liberale mensen over. Ouderenzorg is daarom een probleem geworden omdat kinderen beginnen te weigeren zelf voor hun ouders te zorgen. Ze willen net als in het westen deze zorg uitbesteden aan professionals. Sinds kort is de Chinese overheid zich daarom gaan bemoeien met het organiseren van ouderenzorg. [2] Westerse bedrijven die zich specialiseren in ouderenzorg zien in China daarom de groeimarkt voor hun business. [3]
De verantwoordelijkheid voor ouderenzorg volgens Islam
Islam heeft een eigen, unieke visie op het leven. Een visie die systemen en wetten omvat die al de bereiken van het leven van de mens ordenen. Dus ook de kwestie van de zorg voor de ouderen in de samenleving.
Islam heeft de nakomelingen van een oudere de verantwoordelijkheid gegeven om voor de oudere te zorgen als deze hulpbehoevend wordt. Allah (swt) zegt:
وَالۡوَالِدٰتُ يُرۡضِعۡنَ اَوۡلَادَهُنَّ حَوۡلَيۡنِ كَامِلَيۡنِ لِمَنۡ اَرَادَ اَنۡ يُّتِمَّ الرَّضَاعَةَ ؕ وَعَلَى الۡمَوۡلُوۡدِ لَهٗ رِزۡقُهُنَّ وَكِسۡوَتُهُنَّ بِالۡمَعۡرُوۡفِؕ لَا تُكَلَّفُ نَفۡسٌ اِلَّا وُسۡعَهَا ۚ لَا تُضَآرَّ وَالِدَةٌ ۢ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوۡلُوۡدٌ لَّهٗ بِوَلَدِهٖ وَعَلَى الۡوَارِثِ مِثۡلُ ذٰ لِكَ ۚ فَاِنۡ اَرَادَا فِصَالًا عَنۡ تَرَاضٍ مِّنۡهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَا ؕ وَاِنۡ اَرَدْتُّمۡ اَنۡ تَسۡتَرۡضِعُوۡٓا اَوۡلَادَكُمۡ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ اِذَا سَلَّمۡتُمۡ مَّآ اٰتَيۡتُمۡ بِالۡمَعۡرُوۡفِؕ وَاتَّقُوا اللّٰهَ وَاعۡلَمُوۡٓا اَنَّ اللّٰهَ بِمَا تَعۡمَلُوۡنَ بَصِيۡرٌ
“En op de vader rust de zorg voor voedsel en kleding voor haar volgens gebruik. Geen ziel wordt belast boven haar vermogen. De moeder zal geen leed worden aangedaan wegens haar kind, noch zal de vader leed worden aangedaan wegens zijn kind. En hetzelfde geldt voor de erfgenaam.” (Zie de vertaling van de betekenissen van de Koran, soera Al Baqara 2, vers 233)
“hetzelfde geldt voor de erfgenaam” betekent dat net zoals een vader verplicht is te zorgen voor zijn kinderen, een kind verplicht is te zorgen voor diens vader.
Van Aboe Hoerayra (ra) is overgeleverd dat hij Profeet Mohammed (saw) vroeg: “Boodschapper van Allah (saw), voor wie moet ik dienstbaar zijn?”. Hij (saw) antwoordde: “Je moeder.” Aboe Hoerayra (ra) vroeg toen: “En dan wie?”. Hij (saw) antwoordde: “Je moeder.” Aboe Hoerayra (ra) vroeg toen: “En dan wie?”. Hij (saw) antwoordde: “Je moeder.” Aboe Hoerayra (ra) vroeg toen: “En dan wie?”. Hij (saw) antwoordde: “Je vader.” (Boechari in Al Adab al Moefrad).
Profeet Mohammed (saw) heeft verder gezegd: “Laat de man in schande vallen, en nogmaals in schande vallen, en nogmaals in schande vallen.” Men vroeg: “O Profeet van Allah (saw), wie is deze man?”. Hij (saw) antwoordde: “Ik heb het over de man wiens ouders oud zijn – beiden of één van hen – en hij heeft het Paradijs niet verdiend door goed voor hen te zorgen.” (Moeslim).
In geval een ouder geen nakomelingen heeft, of zijn nakomelingen gestorven zijn voor hem, dan gaat de plicht tot ouderenzorg compleet over op de Islamitische Staat Al Khilafa. Dit is vanwege het principe dat de Islamitische Staat Al Khilafa de uiteindelijke plicht heeft om te zorgen voor de moslims, omdat Profeet Mohammed (saw) heeft gezegd: “Ieder van jullie is een herder en zal ondervraagd worden over zijn kudde. De Imaam is een herder voor zijn onderdanen en hij is verantwoordelijk…” (Betrouwbaar beoordeeld naar consensus).
De spirit van ouderenzorg volgens Islam
Niet alleen heeft Allah (swt) duidelijk gemaakt op wie de verantwoordelijkheid rust voor de ouderenzorg, Hij (swt) heeft ook verduidelijkt met welke spirit, oftewel met welke houding of attitude, deze zorg verleend moet worden. Hij (swt) zegt:
وَوَصَّيۡنَا الۡاِنۡسٰنَ بِوَالِدَيۡهِۚ حَمَلَتۡهُ اُمُّهٗ وَهۡنًا عَلٰى وَهۡنٍ وَّفِصٰلُهٗ فِىۡ عَامَيۡنِ اَنِ اشۡكُرۡ لِىۡ وَلِـوَالِدَيۡكَؕ اِلَىَّ الۡمَصِيۡرُ*وَإِن جَاهَدَاكَ عَلى أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
“Wij hebben de mens op het hart gedrukt betreffende zijn ouders, zijn moeder droeg hem in zwakte op zwakte, en zijn zogen nam twee jaren in beslag. Zeg Mij en uw ouders dank, tot Mij is de terugkeer. Maar indien (uw ouders) trachten u iets met Mij te doen vereenzelvigen, waarvan gij geen kennis hebt, gehoorzaam hen niet. Doch leef met hen samen in de wereld op een behoorlijke wijze en volg de weg van hem die zich tot Mij richt. Dan zult gij tot Mij terugkeren en Ik zal u inlichten over hetgeen gij deedt.” (Zie de vertaling van de betekenissen van de Koran, soera Loeqmaan 31, vers 14 – 15)
Allah (swt) zegt ook:
وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْنًا وَإِن جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
“En Wij hebben de mens geboden zijn ouders te eren” (Zie de vertaling van de betekenissen van de Koran, soera Al Ankaboet 28, vers 8)
En:
وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا*وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا
“Uw Heer heeft u bevolen, zeggende: Aanbidt niemand anders dan Mij en betoont vriendelijkheid jegens de ouders. Indien één hunner bij u een hoge leeftijd bereikt of beiden doen dit, zeg dan nimmer tot hen ‘Foei’ noch stoot hen af, doch spreek tot hen een welgevallig woord. En wees teder voor hen in erbarming. En zeg: ‘Mijn Heer, ontferm u over hen daar zij mij opvoedden toen ik jong was’.” (Zie de vertaling van de betekenissen van de Koran, soera Al Israa 17, vers 23 – 24)
Van ‘Abdoellah bin Mas’oed (ra) is overgeleverd dat hij Profeet Mohammed (saw) vroeg: “Welke daad is het meest geliefd bij Allah?”. Hij (saw) antwoordde: “Het gebed op diens juiste tijd.” ‘Abdoellah vroeg: “En dan?”. De Profeet (saw) antwoordde: “Aardig zijn tegen de ouders.” ‘Abdoellah vroeg: “En dan?”. De Profeet (saw) antwoordde: “Het strijden (Djihaad) op het pad van Allah.” (Boechari in Al Adab al Moefrad).
Naast zorgzaamheid is dus tevens dankbaarheid, erbarmen, aardigheid en vriendelijkheid verplicht gesteld voor de nakomelingen. Oftewel, de zorg moet gegeven worden tezamen met dankbaarheid, erbarmen, aardigheid en vriendelijkheid.
Deze eisen voor wat betreft de eigenschappen van de zorg hebben als implicatie dat uitbesteding van de ouderenzorg aan professionals niet de standaard kan of mag zijn. Een professionele zorgverlener kan wel in naam van de nakomeling zorg verlenen aan de ouder zodat de nakomeling zelf dit niet hoeft te doen, maar hij of zij kan niet in naam van de nakomeling de vereiste emoties voelen en tonen zodat de nakomeling zelf dit niet hoeft te doen. Dankbaarheid, erbarmen, aardigheid en vriendelijkheid vereisen persoonlijke betrokkenheid van de nakomelingen bij de zorg voor de ouderen. De plicht tot dankbaarheid, erbarmen, aardigheid en vriendelijkheid verplicht de nakomelingen dus effectief om zelf de benodigde zorg te verlenen.
De organisatie van ouderzorg in de Islamitische Staat Al Khilafa
De Islamitische Staat Al Khilafah speelt dus geen centrale bij ouderenzorg maar een ondersteunende rol.
De ouderen hebben het recht om bij één van hun kinderen in huis te wonen en door hun kinderen verzorgd te worden met dankbaarheid, respect en liefde. Deze basiszorg is een plicht op de kinderen.
Middels de rechtbanken staat de Khilafa de ouderen bij om te zorgen dat zij hun rechten krijgen van hun nakomelingen. Oftewel, als nakomelingen hun plichten niet op de juiste wijze nakomen dan kan de oudere naar de rechter gaan en zich bij hem beklagen. De Staat kan de kinderen dan dwingen hun plichten na te komen. In de extreme situatie dat nakomelingen pertinent weigeren hun ouders te helpen, kan de Staat rijkdommen van de nakomelingen confisceren en hiermee professionele zorgverleners voor de ouders inhuren.
De Islamitische Staat heeft verder de plicht ervoor te zorgen dat de kinderen toegang hebben tot gespecialiseerde zorg wanneer hun ouders dit nodig hebben. Dit betekent dat de Islamitische Staat ervoor zal moeten zorgen dat opleidingen tot zorgspecialist aangeboden worden door de scholen en universiteiten van de Islamitische Staat.
In principe zal professionele zorg in de Islamitische Staat een vorm van thuiszorg zijn. De ouderen die speciale zorg nodig hebben zullen niet in tehuizen samengebracht worden omdat dit ingaat tegen de spirit van ouderzorg volgens Islam, ook al zouden tehuizen de goedkoopste manier voor de verlening van specialistische zorg zijn. Ziekenhuizen kunnen wel speciale eenheden inrichten voor speciaal op ouderen gerichte zorg, voor de uitzonderlijke gevallen van ouderen die zulke verregaande hulp nodig hebben dat deze niet in een normale woonomgeving geboden kan worden.
Voor wat betreft de kosten van ouderenzorg, de primaire verantwoordelijkheid hiervoor rust op de schouders van de nakomelingen. Indien de financiële situatie van de nakomelingen zo is dat zij niet in staat zijn om te zorgen voor hun ouders, dan is de Islamitische Staat Al Khilafa verplicht de nakomelingen te steunen zodat zij wel in staat zullen zijn hun ouders de benodigde zorg te bieden. Dit is omdat Profeet Mohammed (saw) heeft gezegd: “Wie van jullie rijkdom achterlaat, het is eigendom van erfgenamen. En als hij zwakte achterlaat, dan zijn zij onze verantwoordelijkheid.” (Moeslims).
[1] “Eenzaamheid treft veel Nederlanders”, www.trouw.nl/tr/nl/4492/Nederland/article/detail/3518566/2013/09/30/Eenzaamheid-treft-veel-Nederlanders.dhtml [2] “China to step up care for the elderly”, http://news.xinhuanet.com/english/china/2013-12/31/c_133010562.htm [3] “Elderly Care In China: International Retirement Home Companies Eye Ageing China Market” www.ibtimes.com/elderly-care-china-international-retirement-home-companies-eye-ageing-china-market-1414638
