Inleiding
Wanneer we vandaag de moslimwereld aanschouwen, zien we brandhaarden die terecht veel aandacht krijgen. Palestina staat centraal in de harten van de Ummah – en met recht. Al-Quds is onze eerste qibla en behoort tot de drie heilige moskeeën waarheen de Profeet ﷺ ons aanspoorde te reizen. De strijd om Palestina raakt direct aan de kern van onze geloofsleer en onze identiteit.
Maar terwijl de ogen van de wereld gericht zijn op Gaza en Al-Quds, dreigt een ander deel van de Oemma volledig in de schaduw te verdwijnen: Soedan. De beelden van verwoeste steden, massale vluchtelingenstromen en hongersnood halen soms kortstondig het nieuws, maar verdwijnen even snel uit de agenda. Toch is Soedan geen periferie van onze Oemma, maar een onlosmakelijk onderdeel ervan. Het lijden van de moslims in Soedan is ons lijden, en hun strijd voor bevrijding is onze strijd.
Juist nu verdient Soedan meer aandacht. De recente escalatie sinds april 2023 heeft het land in een van de grootste humanitaire rampen van deze eeuw gestort. Meer dan 10 miljoen mensen zijn op de vlucht, Khartoem is veranderd in een slagveld, en Darfur kent nieuwe rondes van etnische zuiveringen. Terwijl Palestina het hart van de Oemma vormt, laat Soedan zien hoe de ledematen van datzelfde lichaam worden afgesneden door koloniale messen.
Met dit artikel gaan wij de diepte in. Niet alleen naar de huidige oorlog, maar naar de historische keten die ons hier heeft gebracht. Want de tragedie van Soedan kan pas echt begrepen worden als we zien hoe buitenlandse machten, met behulp van lokale agenten, dit land systematisch hebben gebroken.
De Geschiedenis van Eenheid – Soedan als Deel van de Khilafah
Voordat koloniale machten willekeurige (Sykes-Picot) grenzen trokken, was Soedan eeuwenlang verbonden met de rest van de Islamitische wereld. De Islam bereikte Nubië al vroeg en vanaf de 16e eeuw bloeiden er Islamitische sultanaten zoals het Funj Sultanaat en het Sultanaat van Darfur. Deze staten waren cultureel, religieus en economisch verweven met de bredere Ummah.
Met de Ottomaanse expansie na 1517 werd Soedan onderdeel van de administratieve structuren van de Khilafah. Onder Muhammad Ali Pasha, de gouverneur van Egypte, werd Khartoem in de 19e eeuw gesticht als bestuurscentrum. Gedurende de Turkiyya-periode (1820–1885) werd Soedan bestuurd als een provincie van Egypte, dat zelf onder de Khalifah in Istanbul viel.
In deze periode waren wet, bestuur en loyaliteit gegrond in de Islam. Het Arabisch was de taal van cultuur en bestuur. Het was deze band met de Khilafah die door de koloniale machten werd doorgesneden, een amputatie die de basis legde voor de conflicten die zouden volgen.
De Koloniale Wig – Het Creëren van Twee Soedans
Toen de Britten hun heerschappij over Soedan consolideerden, kozen ze niet voor integratie of stabiliteit, maar voor bewuste fragmentatie. Hun doel was om de islamitische eenheid die eeuwenlang het noorden en zuiden verbonden had, definitief te breken. De sleutel daartoe werd de beruchte Southern Policy van 1922.
Met dit beleid werd het zuiden systematisch losgerukt van het noorden. Arabisch werd geweerd uit onderwijs en bestuur, Engels werd ingevoerd als voertaal, en islamitische instellingen werden verboden. Daartegenover kregen christelijke missionarissen vrij spel om kerken, scholen en zelfs rechtssystemen op te zetten. Het zuiden werd zo een koloniaal laboratorium waarin een niet-islamitische identiteit werd gekweekt, lijnrecht tegenover de Arabisch-islamitische cultuur van het noorden.
Ook sociaal-economisch werd de kloof vergroot. Handel en reizen tussen noord en zuid werden sterk beperkt, waardoor eeuwenoude verbindingen werden doorgesneden. Het noorden bleef geïntegreerd in de islamitische wereld, het zuiden werd afhankelijk van Britse structuren.
Toen de Britten in 1956 vertrokken, lieten ze een explosieve erfenis achter: een kunstmatige staat, samengevoegd uit twee totaal verschillende entiteiten. Dit was geen nationale eenheid, maar een koloniale tijdbom. En het is precies deze tijdbom die later zou ontploffen in burgeroorlogen, afscheiding en eindeloze instabiliteit.
De Prijs van Verdeeldheid
De verdeeldheid die Soedan sinds de koloniale periode in haar fundamenten draagt, heeft zich in de afgelopen decennia keer op keer vertaald in bloedige conflicten. Elk van deze oorlogen heeft een eigen dynamiek, maar de rode draad is altijd dezelfde: buitenlandse inmenging, het gebruik van lokale agenten en het enorme menselijk lijden dat hieruit voortvloeit.
De Tweede Burgeroorlog (1983–2005)
Toen president Jaʿfar Nimeiry in 1983 de zogenaamde “Septemberwetten” invoerde, werd dit in de Westerse media gepresenteerd als een toepassing van de sharia. In werkelijkheid was dit niets meer dan façadepolitiek van een man die bekendstond als pion van het Westen. De wetten werden ingevoerd zonder Islamitisch bestuursmodel, zonder rechtvaardige structuren, en dienden enkel om rivalen uit te schakelen en verdeeldheid te zaaien tussen noord en zuid.
Tegelijkertijd kwamen de olievelden in het zuiden in beeld, waardoor Soedan een geostrategisch strijdtoneel werd. De Sudan People’s Liberation Army (SPLA), geleid door John Garang, kreeg openlijke steun van de VS, Ethiopië en Oeganda. “Israël” leverde via buurlanden wapens en training, met als doel Soedan te verzwakken en de Arabisch-Islamitische gordel in Afrika te breken.
Het resultaat was een catastrofe: meer dan twee miljoen doden en ruim vier miljoen vluchtelingen. Dorpen werden verwoest, hongersnood werd als wapen gebruikt, en generaties groeiden op in kampen. De zogenaamde Comprehensive Peace Agreement van 2005 maakte officieel een einde aan de oorlog, maar borgde in werkelijkheid de amputatie van Zuid-Soedan. In 2011 werd het land formeel gesplitst, precies zoals de koloniale machten beoogden.
Darfur (2003–heden)
Nog voor de gevolgen van de burgeroorlog waren verwerkt, werd Soedan opnieuw verscheurd, ditmaal in het westen. In Darfur braken in 2003 opstanden uit tegen marginalisering door Khartoem. Westerse media spraken al snel van “genocide”, maar verhulden daarmee de geopolitieke dimensie.
“Israël” speelde via Tsjaad een sleutelrol bij het bewapenen en trainen van rebellenbewegingen. Het doel was helder: druk uitoefenen op Khartoem en Soedan verzwakken als regionale speler. Tegelijkertijd zagen Westerse mogendheden Darfur als hefboom voor invloed en economische deals, terwijl ze Khartoem onder sancties plaatsten.
De inzet van de Janjaweed-milities door de regering leidde tot systematische etnische zuiveringen: honderdduizenden doden, massale verkrachtingen, en meer dan 2,5 miljoen vluchtelingen. Darfur werd zo een laboratorium van verdeel-en-heers: moslims werden tegen elkaar uitgespeeld op basis van etniciteit, terwijl de werkelijke winnaars de buitenlandse machten waren die profiteerden van de chaos.
De Huidige Oorlog (2023–heden)
De tragedie bereikte een nieuw hoogtepunt in april 2023, toen de sluimerende rivaliteit tussen de Sudanese strijdkrachten (SAF) en de Rapid Support Forces (RSF) openlijk ontbrandde.
De wortels van dit conflict liggen in de laatste jaren van het regime van Omar al-Bashir. Uit angst voor een coup creëerde Bashir de RSF, voortgekomen uit de Janjaweed, als een parallel leger. Hun leider, Mohamed Hamdan Dagalo (Hemedti), bouwde met steun van de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië een militair en financieel imperium, mede door controle over de goudmijnen in Darfur.
Toen de volksopstand van 2019 Bashir verdreef, werd de revolutie direct gekaapt door buitenlandse machten. De macht werd verdeeld: de SAF leunde op Europese steun en Egypte, de RSF op de VAE en het Amerikaanse kamp. Het kunstmatige evenwicht kon niet standhouden en barstte in 2023 uiteen.
De RSF begon met een verrassingsaanval op Khartoem, maar het leger sloeg terug met luchtaanvallen en artillerie. De hoofdstad veranderde in een slagveld. Ondertussen breidde de RSF haar greep in Darfur uit en voerde nieuwe etnische zuiveringen uit tegen de Masalit-gemeenschap. Volgens de VN zijn inmiddels meer dan 10 miljoen mensen op de vlucht, het hoogste aantal wereldwijd.
Soedan is nu de facto verdeeld: de SAF in het noorden en oosten, met Port Sudan als machtsbasis; de RSF in Darfur, Kordofan en delen van Khartoem. Bemiddelingspogingen, zoals in Jeddah, waren niet gericht op vrede, maar op het beschermen van de belangen van buitenlandse sponsors.
De rode draad is duidelijk: waar verdeeldheid wordt gezaaid, vloeit bloed. Soedan is vandaag een slagveld voor koloniale belangen, en het volk betaalt de prijs. Het land dat ooit een integraal deel van de Islamitische wereld vormde, wordt langzaam uiteen gereten, tenzij de Ummah zich herinnert waar haar echte kracht ligt.
De Enige Uitweg – Terug naar de Eenheid van de Islam
Geen enkele door het Westen opgelegde oplossing heeft Soedan vrede gebracht. Niet de “Septemberwetten”, niet het CPA van 2005, en niet de recente bemiddelingen in Jeddah. Al deze trajecten hadden hetzelfde doel: de Ummah verdeeld houden en de rijkdommen van Soedan openstellen voor plundering.
De enige uitweg ligt in de bron die ons leven geeft: de Islam en de eenheid van de Oemma onder de Khilafah.