De Turkse president Tayyip Erdogan gaf een week geleden woensdag aan dat hij zijn strijd tegen een hoge rentevoet zou doorzetten tot het bittere einde. Deze statement maakte hij kort nadat de Lira een dag ervoor weer een nieuw dieptepunt bereikte en de verwachting is dat dit nog erger zal gaan worden op korte termijn. Het officiële inflatiecijfer staat sinds afgelopen week op 20%, het resultaat van de vrijval van de Lira. Deze economische ontwikkelingen hebben gezorgd voor veel sociale onrust met als gevolg lange rijen bij benzinestations, protesten en toenemende armoede. Dit is niet verwonderlijk gezien de vrijval van de Lira betekent dat de koopkracht van de mensen in Turkije in iets meer dan een week tijd met 20% is afgenomen. Veel goederen, energie, grondstoffen en zelfs levensmiddelen worden namelijk geïmporteerd door Turkije. Een verandering in de wisselkoers heeft daardoor een directe impact op de Turkse portemonnee.
Economen geven de schuld aan Erdogan’s weerstand tegen het verhogen van de interestvoet. Traditionele economie geeft namelijk aan dat in dergelijke situaties een overheid de beleidsrente dient te verhogen. De beleidsrente bepaalt het niveau van de rest van de rentetarieven in de economie, aangezien het de prijs is waartegen particuliere agenten (meestal banken) geld van de centrale bank verkrijgen. Normaliter gebruiken banken de beleidsrente om een krimpend of expansief monetair beleid te voeren. Een stijging van de rentetarieven wordt vaak gebruikt om inflatie, valutadepreciatie, buitensporig kredietgroei of kapitaaluitkering tegen te gaan. Verlaging van beleidsrente stimuleert aan de andere kant economische activiteit door kredietuitbreiding of juist waardevermindering van de valuta aan te wakkeren om zo aan concurrentiekracht te winnen. Erdogan’s beleid druist met zijn economische beslissing in tegen traditioneel en getoetste economische theorieën.
Echter, vanuit het Islamitisch perspectief raakt bovenstaande kritiek enkel de oppervlakte van hetgeen problematisch is voor de Turkse economie. Los van de extreme materialistische vraag naar (luxe)producten en diensten en de buitensporige uitgaven op krediet is er sprake van een veel dieperliggend probleem dat ten grondslag ligt aan de grote economische fluctuaties die Turkije al decennialang meemaakt. Dit is het onderliggend systeem zelf, namelijk het kapitalistisch (economisch) systeem die rente, buitensporig koopgedrag, materialisme en constante onnatuurlijke groei toestaat respectievelijk stimuleert. De kolossale mislukking van de op rente-gebaseerde economie is al eerder pijnlijk duidelijk geweest met de recente financiële crisis in 2008, maar dergelijke gebeurtenissen laten wederom zien hoe instabiel dit systeem wel niet is.
De economische malaise waar onze Turkse broeders en zusters nu in verkeren is het natuurlijke resultaat van het bewerkstelligen van economische groei op krediet en lage beleidsrente. Het extreme wantrouwen van de eigen bevolking (zichtbaar middels analyse op de scheve verhouding van de beleggingen in de dollar versus de Lira door Turkse beleggers), de macro-economische onevenwichtigheid in import versus export verhouding en de inflatie van bijna 27% in voedselprijzen zijn enkel elementen die de intensiteit van deze vicieuze cirkel van economische achteruitgang verder intensiveren.
Het Islamitisch economisch systeem staat rente niet toe. Monetair beleid wordt niet gevoerd op basis van het ophogen of verlagen van een beleidsrente. Dit waarborgt gecontroleerde groei, relatieve stabiliteit in de waarde van geld (medium van uitwisseling) en een sociaal-economisch rechtvaardig systeem, omdat oud geld niet kan groeien zonder tegenliggende prestaties of het verrichten van arbeid. En wellicht het meest belangrijke, een Islamitisch economisch systeem gaat gepaard met de implementatie van de Islamitische ideologie, welke ook impact heeft op sociaal-economische gedragingen, neiging naar behoeften, omgang met schaarste, rechtvaardige distributie van beschikbare middelen en een fundamenteel andere benadering van het economisch probleem van de schaarste van goederen.
